W poprzednich wpisach omawiałem skręcanie osiowe żyłki podczas łowienia na kołowrotek o stałej szpuli. W niniejszym odniosę się całościowo do zjawiska
skręcania się żyłki. Wyjaśnię co jest tego powodem, jakie są czynniki sprzyjające, jaki jest mechanizm tego zjawiska i co możemy zrobić aby to ograniczyć.
Mówimy o skręcaniu żyłki, np. przez kołowrotek i mówimy o
skręcania się żyłki. Te dwa określenia bardzo do siebie podobne dotyczą jednak zupełnie odmiennych, a nawet przeciwstawnych zjawisk. Skręcanie żyłki jest wymuszane, natomiast
skręcania się, czyli tworzenie splotów (bród, warkoczy) występuje spontanicznie w pewnych warunkach i jest następstwem jej skręcenia . W zasadzie trafniejszym określeniem na
skręcania się byłoby „splatanie się”.
Skręceniu na kołowrotku o stałej szpuli ulega również plecionka, ale jej podatność na
skręcania się z uwagi na małą sprężystość jest niewielka.
Podatność na
skręcania się żyłki w trakcie łowienia zależy od następujących czynników:
1. skręcenia osiowego żyłki i takim obiektywnym parametrem opisującym jest średnia odległość na żyłce pomiędzy skręceniami,
2. sprężystości żyłki,
3. zniekształceń kształtu żyłki.
Tylko skręcona żyłka może ulegać
skręcaniu się, czyli powstawaniu splotów. Im odległość pomiędzy skręceniami jest mniejsza, tym zagrożenie wystąpienia splotu większe. Sprężystość lub zniekształcenia kształtu bez skręceń, względnie jeszcze różne inne przytaczane często na forach przyczyny nie wywołują
skręcania się żyłki.
Sprężystość i zniekształcenia zwiększają jedynie podatność skręconej żyłki na to zjawisko.
Nie ma także pamięci skręceń. Wprost przeciwnie, skręcona żyłka chce się odkręcić do stanu prostego, a ze stanu prostego nie wraca do uprzedniego skręcenia.
Działania zmierzające do ograniczenia możliwości
skręcania się zastosowanej żyłki mogą więc praktycznie polegać wyłącznie na ograniczeniu przyrostu ilości skręceń na zrzuconym zestawia, czyli niedopuszczeniu aby odległość pomiędzy skręceniami zmalała poniżej pewnej wartości.
Skręcenia osiowe żyłkiIstotne są skręcenia na żyłce poza kołowrotkiem. Szkodliwe są tylko skręcanie żyłki w lewo. Rzadko występujące prawe są niegroźne, bo można je bardzo łatwo usunąć w trakcie łowienia przez zasymulowanie odjazdów ryby na hamulcu, czyli wybranie żyłki z kołowrotka przez obroty jego szpuli.
Możliwe są następujące źródła skręceń osiowych żyłki w lewo.
Pochodzące z pierwotnego nawinięcia nowej żyłki na kołowrotek.
Nawinięcie nieprawidłowe powoduje od samego początku skręcenia w lewo zarzuconej żyłki. Przyrosty skręceń w trakcie łowienia sumują się z pierwotnymi i dużo szybciej wystąpi
skręcanie się.
Najlepsze moim zdaniem jest nawinięcie początkowe ze skręceniami w prawo poszerzające margines możliwych przyrostów lewych skręceń nie powodujących jeszcze
skręcania się żyłki. Wyjątkiem jest łowieniu na sprężynę skręcającą żyłkę w prawo, kiedy to wstępne skręcenie nowej żyłki w tym kierunku nie jest wskazane.
Odjazdy ryby na hamulcu, symulacja odjazdu przez wędkarza lub wolny bieg kołowrotka .Akcje te powodują trwałe przyrosty liczby skręceń. Można je usunąć tylko przez spowodowanie obrotów osiowych żyłki w prawo przerywając łowienie. Przyrost skręceń powodowanych tymi przyczynami rośnie wraz z maleniem średnicy szpuli kołowrotka i jest proporcjonalny do odcinka odjazdu. Nie zależy natomiast od żadnych innych elementów zestawu, kołowrotka i jego jakości, rolki kabłąka czy rodzaju lub średnicy żyłki.
Wynikające z pracy kołowrotka przy zwijaniu.Skręcenia te są tymczasowe, bo pojawiają się dodatkowo za każdym razem na niezwiniętym do końca odcinku żyłki i znikają po zarzuceniu zestawu na poprzednią odległość.
Ich liczba rośnie najszybciej wraz z naciągiem żyłki przy zwijaniu. Wpływa na to duża masa i opór w wodzie elementu zwijanego, np. podajnika lub koszyka, a najbardziej nieprawidłowe holowanie ryby. Liczba tych skręceń rośnie ze wzrostem odległości łowienia. Przy tej samej średnicy żyłki praktycznie nie zależy od jej rodzaju.
Jest największa przy równoległym położeniu wędziska w stosunku do wychodzącej z niego żyłki podczas zwijania. Jest najmniejsza przy pompowaniu lub dużej zmianie kierunku żyłki na przelotce szczytowej. Jakość kołowrotka nie ma na skręcanie żadnego wpływu.
Pochodzące od wirowanie osiowego końca zestawu, czyli przynęty, sprężyny, koszyka lub innych stosowanych elementów.W szczególności sprężyna o nieprawidłowym kierunku nawinięciu drutu może wprowadzać dużo lewych skręceń.
Wszystkie skręcenia z powyższych źródeł sumują się na żyłce.
Praktycznie nie ma innych możliwości skręcania żyłki w lewo oprócz wymienionych.
Elementem ograniczającym skręcenia może być umiejętnie używany krętlik w zestawie.
Jeśli nawiniemy prawidłowo nową żyłkę na kołowrotek, nie będzie odjazdów ryb, wolnego biegu i wirującego elementu na końcu zestawu, to stan skręcenia żyłki będzie zawsze stały i żyłka przy umiarkowanych skręceniach tymczasowych nie będzie
skręcać się. Nie będzie też potrzeby odkręcania żyłki po wielu wyprawach. Część wędkarzy nie ma więc problemów z tym zjawiskiem.
Sprężystość żyłkiIm większa sprężystość żyłki tym większa jest skłonność do tworzenia splotów przy takiej samej odległości pomiędzy skręceniami. Sprężystość rośnie wraz ze średnicą. Tak więc żyłka grubsza będzie łatwiej
skręcać się i powodować sploty niż cieńsza. Natomiast cieńsza jak już skręci się, to będzie miała więcej zwojów w splocie.
W wyniku starzenia się i obciążeń żyłka traci trochę ze swojej sprężystości.
Zniekształcenia kształtu żyłki Idealnym kształtem dla żyłki po jej zsunięciu się z kołowrotka jest linia prosta. Żyłka na skutek długotrwałego przebywania na szpuli zapamiętuje jednak kształt okręgu i po rozwinięciu tworzy w większym lub mniejszym stopniu rozciągniętą sprężynę.
Zniekształcenia tego typu powstają zarówno na kołowrotku z nieruchomą jak i ruchomą szpulą. Przy żyłkach cienkich mogą być nieznaczne, przy grubych duże i są największe na początku każdego łowienia. Takie zniekształcenia nie mają nic wspólnego ze skręceniami. Zniekształcona nawojem żyłka może być prosta w sensie skręcenia lub może być skręcona.
W trakcie łowienia żyłka ulega na ogół jeszcze w wyniku różnych „urazów” dodatkowym zniekształceniom swego kształtu w postaci załamań lub nieregularności.
Im większe są zniekształcenia kształtu tym skręcona tak samo żyłka łatwiej będzie tworzyła sploty.
Skręcanie się żyłki-splatanie się, brody, warkocze.
Każda skręcona osiowo żyłka, jak i również skręcona zwykła nitka, zawieszone pionowo odkręcą się tyle razy ile mają skręceń. Natomiast skręcone i sprowadzane stopniowo z prostego poziomego odcinka do zwisu w kształcie rozwartej litery U chcą
skręcić się, czyli utworzyć splot/sploty. Takie zwisy (luzy) powstają podczas łowienia jak również wymuszamy je aby ocenić stopień i kierunek skręcenia żyłki.
Idealna cienka żyłka, bez skręceń i zniekształceń zachowa kształt litery U jak na Rys 1.
Żyłka grubsza, zniekształcona i skręcona o długości z będzie miała kształt zbliżony do pokazanego na Rys.2. Przy zmniejszaniu odległości AB pomiędzy końcami skręconej i zwisającej żyłki w pewnym momencie nastąpi jej
skręcenie się do stanu splotu.
Przy małych odległościach pomiędzy skręceniami może powstać więcej splotów w lokalnym zwisie żyłki.
Im jest mniejsza odległość pomiędzy skręceniami, im grubsza jest żyłka czyli o większej sprężystości oraz im bardziej ma zniekształcony kształt w stanie nieskręconym, to odległość AB przy której nastąpi
skręcenie się jest większa.
Żyłka taka może więc
skręcać się już przy niewielkich zwisach powstających podczas łowienia. Różnice w podatności na to zjawisko pomiędzy poszczególnymi żyłkami z takimi sami odległościami skręceń i takiej samej średnicy wynikają głównie z ich różnic w zniekształceniu kształtu. Żyłki nowe i jeszcze proste, będą miały mniejszą skłonność do
skręcania się, mimo nieco większej sprężystości niż używane stare, z uwagi na większe zniekształcenia tych drugich..
Czym jest skręcenie się, czyli utworzenie splotu?Skręcona żyłka chce się rozkręcić. Dopóki jest w pewnym naciągu spowodowanym chociażby położeniem zbliżonym do poziomego, to nie ma tej możliwości. Zwis powoduje, że jego dolna część staje się swobodna i żyłka może odkręcić się tworząc splot dwóch jej odcinków, które patrząc od strony ich dolnego końca ( punkt C na Rys.2) były skręcone w przeciwne strony. Zniekształcenie kształtu bardzo sprzyja temu procesowi.
Tak więc skręcenie się żyłki na jakimś odcinku, czyli utworzenie splotu jest w rzeczywistości odkręceniem się jej ze skręcenia osiowego do stanu bez skręcenia. Skręcenia zamieniają się lokalnie w splot.
Splecenie się w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara patrząc z góry informuje, że żyłka była skręcona w prawo, splecenie w lewo świadczy o uprzednim skręceniu w lewo. Rozciągając końce A i B żyłki spowodujemy rozplecenie i ponowne skręcenie.
Jeśli górne końce A i B żyłki z Rys.2 przytrzymamy, w dolne oczko splecionej żyłki włożymy palec i wykonamy obroty o kierunku rozplecenia, to ilość n obrotów potrzebnych do rozplecenia jest nieco mniejsza od połowy uprzednich skręceń. Z tych obrotów możemy wystarczająco dokładnie obliczyć jaka była odległość d pomiędzy skręceniami na odcinku z żyłki pomiędzy punktami AB.
d = z / 2 / n
Jest to wartość nieco zawyżona, bo z powodu sztywności żyłki kilka skręceń może nie spleść się i pozostają one na odcinkach powyżej splotu i na pętli żyłki poniżej.
Trudno jednoznacznie powiedzieć jaka odległość pomiędzy skręceniami dla danej żyłki uniemożliwia lub utrudnia łowienie. Jest to sprawa bardzo indywidualnej oceny każdego wędkarza. Zależy także od stopnia zniekształcenia żyłki, metody łowienia oraz używanego wędziska, a nawet od pory łowienia. W nocy będzie wymagana większa, bo mniej widać. Dla żyłek poniżej 0,16 mm może to być rząd 3 – 7 cm, dla żyłek 0,16 – 0,26 mm może być ok. 5 – 12 cm , dla grubszych jeszcze więcej. Podane wartości są bardzo orientacyjne.
Sposoby ograniczenia skręcania się żyłki.Mogą być sposoby sprzętowe lub realizowane odpowiednią techniką łowienia.
Sprzętowe 1. W sytuacjach kiedy spodziewamy się odjazdów ryb używać kołowrotków z dużą średnicą szpuli.
2. Nie stosować nadmiernie grubych żyłek.
3. Wybrać na pierwsze nawinięcie nowej żyłki wersję z umiarkowanymi prawymi skręceniami, szczególnie wtedy kiedy spodziewamy się odjazdów ryb.
4. Przy połowach na sprężynę nie stosować takich, które skręcają żyłkę w lewo.
5. Umiejętnie stosować krętlik.
6. Jakość kołowrotka nie ma wpływu na skręcanie się żyłki a zatarcie się rolki kabłąka może tylko skręcenia zmniejszyć.
Technika łowienia1. Starać się ograniczać odjazdy ryb na hamulcu i wolny bieg kołowrotka.
2. Nie stosować holowania ryb bez pompowania.
3. Pompowanie stosować również przy zwijaniu zestawu, szczególnie przy ciężkim łowieniu lub na dużych odległościach.
4. Zamiast pompowania przy zwijaniu można przy lekkim łowieniu trzymać wędzisko odchylone do tyłu lub w bok, aby na przelotce szczytowej była duża zmiana kierunku żyłki.
5. Nie zwijać zestawu z wędziskiem w położeniu równoległym do żyłki w wodzie.
6. Nie zwijać zestawu bardzo szybko.
